Ҳангоме, ки русҳо, ки аз сафарбаркунии қисман низомӣ дар ватанашон фирор карданд, қаҳваи саҳарии худро дар як кинотеатре, ки дарҳои худро дар шимолу ғарби Қазоқистон боз кард, нӯшиданд, Осиёи Марказӣ аз оқибатҳои боз ҳам бештар аз ҷанги хунини Маскав дар Украина бедор мешуд.
Тақрибан як ҳафта пас аз раҳпаймоии сарбозон, ки Владимир Путин, раиси ҷумҳури Русия, рӯзи 21 сентябр дар вокуниш ба таҷовуз ба муқовимати артиши Украина эълом дошт, мушоҳидаҳои русҳо бо борхалтаҳо ва баёноти гумшуда дар кӯчаҳои шаҳрҳои минтақа саргардон мешаванд.
Ҳамин тавр, дар сарҳадҳои давлатӣ хатҳои дарозтаре дошта бошед, ки шаҳрвандони Русия то ҳол метавонанд бидуни раводид убур кунанд, зеро гузоришҳо дар бораи он, ки Маскав метавонад ба зудӣ барои бастани баромадгоҳҳо ҳаракат кунад – ҳадди аққал барои мардони синну соли ҷанг – воҳимаро амиқтар мекунад.
Дар ҳоли ҳозир анъанаҳои меҳмоннавозии минтақавӣ дар кишварҳои мизбони Осиёи Марказӣ, ки ҳоло шоҳиди мавҷи дуввуми меҳмонони рус аз замони оғози ҳамлаи 24 феврал ҳастанд, идома доранд.
Дар шаҳри Орал, шаҳри Қазоқистон, ки як кинотеатри бо номи “Синемапарк” дар рӯзҳои истироҳат ҳудуди 200 русро сарпаноҳ дод, хабарнигорони Радиои Озодӣ диданд, ки сокинони маҳаллӣ барои русҳо, ки дар истгоҳи роҳи оҳани шаҳр ҷамъ омада буданд, косаҳои оши палав ё палавро ройгон медиҳанд.
“Мо ба қадри имкон ба онҳо кумак мекунем. Агар мо метавонистем бештар кор кунем, мо мебудем,” гуфт Мирас, як волонтёр, ки ба русҳо гуфтааст, ки ба шарҳҳои манфии интернетии қазоқҳо дар бораи омадани ҳамсояҳояшон ба шимол нодида гиранд.
“Мо ҳамеша шуморо қабул мекунем, ҳамеша бо шумо меҳрубонона муносибат мекунем” гуфт ӯ .
Аммо дар байни сокинони маҳаллӣ низ аз афзоиши нав дар хароҷоти зиндагӣ дар минтақае, ки таваррум аллакай афзоиш ёфтааст, нигаронии зиёде вуҷуд дорад. Баъзеҳо дар бораи даромадҳои ҳайратзада шубҳа доранд, ки аксари онҳо иқрор мешаванд, ки дар бораи кишварҳое, ки ба онҳо омадаанд, чизе намедонанд.
Рӯзи 26 сентябр як мард бо дучархаи саворӣ аз шаҳри дашти Қазоқистон ба пойтахти Остона бо шиоре дар борхалтааш аз мақомот даъват кард, ки марз бо Русияро бибанданд.
“Вақти он расидааст, ки дар бораи ояндаи ҷумҳурии худ фикр кунем” гуфт фаъол Аскар Нурмаганов ба бахши қазоқии Радиои Озодӣ ва таҳдиди болоравии нархҳо, боло рафтани нархи иҷора ва рақобат барои дарёфти ҷои корро ангезаҳои эътирози худ унвон кард.
Се рӯз пеш аз эътирози Нурмаганов ду қазоқро ба далели як тазоҳурот дар фурудгоҳи бузургтарин шаҳри Алмаато боздошт карданд.
Яке аз эътирозгарон, донишҷӯ Қарағоз Қосим, ба бахши қазоқии Радиои Озодӣ гуфт , “мехост нишон диҳад, ки мардуми кишвари ман дар бораи ин ҳама чӣ назар доранд”.
“Ҳеҷ кафолате нест, ки онҳое, ки ҳоло ба ин ҷо гурӯҳ-гурӯҳ меоянд, баъдтар ба қафои мо корд назананд” гуфт Қосим бо ишораи ошкоре ба пуштибонии эҳтимолии воридшудагон аз ҷудоихоҳӣ дар ин кишвари сермиллат.
“Интихоби тасодуфӣ”
Қазоқистон ягона узви Иттиҳоди иқтисодии АвруОсиё аз Осиёи Марказӣ аст, ки бо Русия ҳаммарз аст.
Мисли Гурҷистон дар Қафқоз, ин кишвар ҳам дидааст, ки русҳо дар мошинҳо, пиёда ва мотороллерҳо барои фирор аз сафарбарӣ навбат меистанд.
Сергей Шойгу, вазири дифои Русия рӯзи 21 сентябр гуфт, танҳо онҳое сафарбар мешаванд, ки таҷрибаи ҷангӣ ва хидматии мувофиқ доранд, на даъватшавандагон ва донишҷӯён.
Аммо гузоришҳо ба зудӣ пайдо шуданд, ки Кремл тӯри васеътареро меандозад ва ақаллиятҳои этникӣ ба назар мерасанд.
Мақомоти Қазоқистон барои рафъи ҳаросҳои маҳаллӣ дар бораи таъсир ба бозори кор иқдом карданд ва дар ҳоле ки эътироф карданд, ки ҷараёни шаҳрвандони Русия, ки ворид ва хориҷ мешаванд, дар рӯзҳои охир ду ё се маротиба аз сатҳи соли гузашта будааст.
Бар асоси қонуни Қазоқистон, русҳо метавонанд то 30 рӯз бидуни сабтином ва баъд аз 60 рӯзи дигар бимонанд, аммо барои дархости иқомати тамдид аз ҳукумати кишварашон ёддошт талаб мекунанд.
Рӯзи 26 сентябр Қазоқистон як тарҳи тағйирот ба қонунҳоро нашр кард, ки аз будубоши шаҳрвандони хориҷӣ на аз шиносномаҳои дохилӣ, балки беш аз 30 рӯз будубош монеъ мешавад.
Тағйироте, ки Вазорати корҳои дохилӣ таҳия кардааст, то 10 октябр дар марҳилаи муҳокимаи умумӣ қарор дорад.
Қосим-Ҷомарт Тоқаев, раиси ҷумҳури Қазоқистон, рӯзи 27 сентябр гуфт, аксари русҳое, ки ба кишвараш меоянд, “ба далели вазъи ноумедии кунунӣ маҷбуранд тарк кунанд. Мо бояд дар бораи онҳо ғамхорӣ кунем ва амнияти онҳоро таъмин кунем.” Тоқаев, ки аз вилояти Туркистони Қазоқистон сӯҳбат мекард, афзуд, “мо бо ҷониби Русия музокира мекунем ва ин мушкилро ба нафъи кишварамон ҳал хоҳем кард.”
Ба Точикистон
Аммо хуруҷи бузурги Русия аз кӯшишҳои сафарбаркунӣ дар саросари минтақа ба назар мерасад.
Хабарнигори Радиои Озодӣ рӯзи 25 сентябр дар Коффи Муз, як қаҳвахонаи муд дар хиёбони Рӯдакии марказии Душанбе, ки пур аз муштариён буд, бо ду фирорӣ Игор ва Аркадий вохӯрд.
Ин афрод, ки ҳарду 20 сол доранд, гуфтанд, ки баъд аз эълони Путин зодгоҳашон Калуга, 150-километрии ҷанубу ғарби Маскавро ногаҳон тарк карданд.
“Намехоҳам, ки ман ба Украина фиристода шавам, намехоҳам, ки дар он ҷо кушта шавам ва ё аз дастам маҳрум шавам”, – гуфт Игор. “Ман ҳамагӣ 26 солаам.”
Аркадий иқрор шуд, ки пойтахти Тоҷикистони фақир “интихоби тасодуфӣ” дар фирораш аз Русия буд.
Ин ду дӯст “имкониятҳо тамом шуданд”, зеро нархи чиптаҳо барои ҳама самтҳои бидуни раводид дар як шабонарӯз боло рафт ва ҳазорон мардони синни даъватшавандаи рус дар як сатр фикр мекарданд.
“Мо танҳо мехостем, ки фавран аз Русия биравем. Мо тарсидем, ки марзҳо ба зудӣ баста мешаванд ”гуфт Аркадий. «Мо то даме, ки Путин дар сари қудрат аст, мо ба Русия барнамегардем», – афзуд ӯ ва қайд кард, ки Узбакистон макони навбатии онҳо хоҳад буд.
Дар баробари ошхонаҳо, меҳмонхонаҳо ва иҷораи кӯтоҳмуддат, шаҳрҳои Осиёи Марказӣ аз бум замони пас аз мавсими сафарбаркунӣ баҳра мебаранд.
Дар ҳафтаи аввали моҳи октябр чанде аз меҳмонхонаҳо дар Душанбе бо сабаби пурра брон шудани утоқҳои муқаррарии худ беш аз 50 дарсад ситонида мешаванд.
Зане бо номи Орзу, ки дар як бинои замони Шӯравӣ дар дуртар аз чойхонаи маъруфи шаҳр “Роҳат” як хонаи дуҳуҷрагиро ба иҷора медиҳад, мегӯяд, манзилаш ҳеҷ гоҳ чунин талаботро надидааст.
Орзу дорад, ки “ду рус то охири моҳи сентябр мемонанд ва аз дигар муштариёни эҳтимолӣ ба ман зангҳои зиёди телефонӣ меоянд. Аксари онҳо русҳо ҳастанд”, – гуфт вай ба Радиои Озодӣ.
Хунук, хаста, гурусна
Дар пойтахти Узбекистон — Тошканд ва дигар шахрхои он мамлакат низ хамин тавр аст.
Дар Бишкек, пойтахти Қирғизистон, Геннадий Войтенко, молики меҳмонхонаи “Лавитор” ба “Current Time” гуфт, ки барои овардани муштариёни нави “рӯй афтода” ба фурудгоҳи шаҳр пайваста давидааст.
Войтенко гуфт, ҳарчанд шаҳрҳои бисёре аз ҷумҳуриҳои собиқи шӯравӣ дар ҳафтаҳои аввали ҷанги хунини Русия шоҳиди вуруди бузурги русҳо буданд, аммо ҳоло нерӯ то ҳадде дигар аст.
Войтенко қайд кард, ки агар дар моҳи март онҳое, ки ба истилоҳ “кӯчкунандагон” ном бурда мешуданд, “хипстерҳо, одамони IT аз Санкт-Петербург, Маскав” буданд, ҳоло онҳо “касе ҳастанд, ки имкон доранд”.
Бозгашт ба Орал, шаҳри дорои беш аз 250,000 нафар, фазо дар ҷои аввал аст.
Бахши қазоқии Радиои Озодӣ хабар дод, ки қатораҳо ва ҳавопаймоҳои берун аз шаҳр барои рӯзҳои наздик фармоиш дода мешаванд, дар ҳоле ки ронандагони таксӣ барои расидан ба Оқтӯбе, наздиктарин шаҳри Қазоқистон, ки фурудгоҳ дорад, маблағи муқаррарӣ 30 000 танга (62 доллар) меситонанд. .
Бино ба гузоришҳо, тайи 2650-километрии байнишаҳрӣ то Алмаато 1 миллион танга (2070 доллар) арзиш дошт, ки ин назар ба муқаррарӣ тақрибан се маротиба гаронтар аст.
Иҷора барои бисёре аз хонаҳои як ва дуҳуҷрагӣ, ҳатто дар канори шаҳр, дар давоми ҳафтаи охир ду баробар афзоиш ёфтааст.
Луқпон Аҳмадёров, рӯзноманигори мустақил, ба як зан ва писари синни даъваташ, ки шиносномаи хориҷӣ надорад, дар манзилаш як ҳуҷраи ройгон пешниҳод кардааст.
“Гурезаҳои Русия дар ҳама ҷо ҳастанд” гуфт Аҳмадёров. «Онҳо дар бораи навбати 20 километр дар сарҳад сӯҳбат мекунанд. Бист! Ва то ҳол ронандаҳои таксӣ онҳоро меоранд”.
Дилара Муҳамбетова, мудири Парки синамо ба Радиои Озодӣ гуфт, ки синамои вай пас аз пазироии шаҳрвандони фирории Русия шабона ва намоиши филмҳо рӯзона барои чораҳои беҳдоштӣ ба муддати кӯтоҳ баста шудааст.
Аммо Муҳамбетова гуфт, маркази савдои City Center, ки дар он кинотеатр ҷойгир аст, роҳҳои дигари боз кардани фазои онро баррасӣ мекунад.
«Баъзе аз [русҳо] гуфтанд, ки тақрибан ду рӯз дар марз истода буданд. Онҳо хунук, хаста ва гурусна буданд. Баъд ихтиёриён бо хуроку чой омаданд, — ба хотир овард Мухамбетова.
